යාපහුව බලකොටුව

ශ්‍රී ලංකාවේ අගනගර රාජධානි සොළී ආක්‍රමණ සහ ස්වභාවික ආපදා තත්ත්වයන් නිසා ක්‍රමයෙන් නිරිත දිගට සංක්‍රමණය විය. එම සංක්‍රාන්තියේ සිවුවන නැවතුම්පොළ වූයේ යාපහුව බලකොටුවයි. කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ මහව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයේ මහව මංසන්දියට කිලෝමීටර 04ක් පමණ වයඹ දිශාවෙන් පිහිටි යාපහුව 13 වන සියවසේ දශකයක් පමණ කෙටි කාලසීමාවක් සඳහා දිවයිනේ අගනගරය බවට පත්ව තිබූ පර්වත ආශ්‍රිත පැරණි නගරයකි. පොළොන්නරුව රාජධානි සමයෙන් පසුව නිරන්තර ඇතිවූ විදේශීය ආකුමණ හමුවේ වැදගත් ආරක්‍ෂාස්ථානයක් ලෙස යොදාගත් බවට සාක්ෂි ඇති මෙම පුරාස්ථානය පෞරාණිකත්වය අතින් ඉනිදු බෙහෙවින් ඈත වකවානුවක පටන් ජනාවාසයක් ලෙස පැවතුණකි. ප්‍රාග් ඓතිහාසික අවධියට අයත් ජනාවාස සාධක සහිත යාපහුව සහ තදාසන්න ප්‍රදේශය පූර්ව ඓතිහාසික සමයේදීත් මූල ඓතිහාසික සමයේදීත් වැදගත් ජනාවාසයක් විය. මේ වගට පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක අනුසාරයෙන් සාක්‍ෂි ඵලවන්නේ වුවද යාපහුව පිළිබඳ මුල්ම විස්වසනීය ලිඛිත මූලාශ්‍රගත සදහන් 13 වන සියවසට බොහෝ දුරට සීමාවෙයි. සුභ නම් ප්‍රාදේශීය පාලකයෙකු කාලිංග මාඝගේ ආක්‍රමණ සමයේ යාපහුවේ බලකොටුවක් සහ නගරයක් ගොඩනංවා එහි සිට එම ප්‍රදේශය පාලනයකළ බවට සාධක ලිඛිත මූලාශ්‍රයන්හි දක්නට ලැබේ. මින් අනතුරුව සිව්වන විජයබාහු යාපහුවේ යම් යම් සංවර්ධන වැඩ සිදුකරන ලද අතර මෙය එම වකවානුවේ වැදගත් ආරක්‍ෂක මධ්‍යස්ථානයක් විය. රාජ්‍යත්වයට පෙරද යාපහුවෙහි විසුම්ගෙන සිටි සිව්වන විජයබාහු රජුගේ සොයුරු බුවනෙකබාහු සිය සොයුරාගේ ඇවෑමෙන් රාජ්‍යත්වයට පත්වීමෙන් ටික කලකට පසු යාපහුව සිය අගනගරය ලෙස තෝරාගනී. එය ලංකාවේ සිව්වන රාජධානියයි.

 

පර්වත මස්තකයේ නටඹුන්

පර්වත මස්තකයේ ඇති ඉපැරණි පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක වශයෙන් සැලකිය හැක්කේ විශ්වසනීයත්වය සැක සහිත ප්‍රාග් ඓතිහාසික සාධක ස්වල්පයකුත් ක්‍රිස්තු පූර්ව අවසන් සහශ්‍රකයට හෝ ක්‍රිස්තු වර්ෂාරම්භ මුල් සියවස් දෙක තුනට හෝ නිසැක ලෙස දින නියමකළ හැකි කාල රක්ත වර්ණ මැටි බදුන් වලින් හෙලිවන ජනාවාස සාධකත්ය. මේ හැරුනුවිට අක්කර 05 ක් පමණ වන පර්වත මස්තකයෙහි 13,14 වන සියවස් වල ඉදිකලා යැයි සිතිය හැකි පොකුණු සහ පනාබැමි ඇතුළු ඉදිකිරීම් 32 ක් හදුනාගෙන තිබේ. ඇතැම් තැනක ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීමට යෝග්‍යවන පරිදි විෂම බිම් පනාබැමි මගින් සමකොට තිබේ. මෙම ගොඩනැගිලි අතරින් විශාලම ගොඩනැගිල්ල වන රජ මාළිගයත් තවත් ගොඩනැගිලි කිහිපයකුත් හැරුනුවිට බොහෝ ගොඩනැගිලිවල අපේක්‍ෂිත අර්ථය මෙකල අපහැදිලිය. පර්වත මස්තකයට ගමන්කල මාර්ගයට අයත් බැව් බොහෝ විට නිසැක සෝපාන පංතියක අවශේෂ පර්වතයේ දකුණු බෑවුමේ කඩින් කඩ දක්නට හැකිය. පර්වත මස්තකයේ විවිධ ප්‍රමාණයෙන් යුත් ස්වභාවික ගල්කෙමි 05 ක් දක්නට හැකි අතර ඉන් සමහරක් ඉවුරු බැද පොකුණු බවට පත්කර ඇත. ප්‍රමාණයෙන් සහ ගණනින්ද වෙනස් කුඩුම්බි සිදුරු සහ ඒහා බැඳි අත්තිවාරම් කාණු සහිත ස්ථාන 03 ක් ද පර්වත මස්තකයේ ඇති අතර කුඩුම්බි සිදුරු පමණක් හමුවන ස්ථාන 02 කි. පිහිටි ගලේ කෙටු කාණුවක් මෙන්ම වෘත්තාකාර පාදම් යුගලයක් ද පර්වත මස්තකයේ නටඹුන් අතර වේ. මීට අමතරව පොකුණු 02 ක් සහ මල්විලක් ද පර්වත මස්තකයේ දැකිය හැකිය. පර්වත මස්තකයේ නටඹුන් අතර විවිධ ප්‍රමාණයෙන් සහ හැඩයෙන් යුත් පනා බැමි 06 ක් ද වේ. මේ හැරුණුවිට ගොඩනැගිලි කිහිපයක නටඹුන් දැකියහැකි පර්වත මස්තකයේ මුර කුටියක නටඹුන් ද ඇත. තවද පර්වත මස්තකයේ උසම ස්ථානයට වන්නට ඇති ස්ථූපයත් ඊට නුදුරුව ඇති බෝධිඝරයත් පර්වත මස්තකයේ නටඹුන් අතර ශේෂව පවතී.

ලෙන් සංකීර්ණය

යාපහුව පර්වතය ආශ්‍රිත ලෙන් 40 ක් පමණ දක්නා ලැබෙන අතර ඉන් ලෙන් 25 ක් පමණ කටාරම් කොටා සකසන ලද ඒවායි. මෙම ලෙන් පර්වතය ආශ්‍රිතව පැවති ආරාම සංකීර්ණයක් පිළිබඳ සාධක සපයයි. මෙම ලෙන් අතරින් ලෙන් 03 ක පූර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලා ලිපි දක්නා ලැබෙන අතර ක්‍රිස්තුවර්ෂාරම්භයේ හෝ ක්‍රිස්තුවර්ෂයට සුළු කළකට පෙරාතුවප පටන්ම මෙම ලෙන් සංඝාවාසයක් ලෙස උපයෝගී කොටගත් බව පෙනේ. කටාරම් නොකෙටූ ස්වභාවික ලෙන් අතරින් ඇතැමක් වාසස්ථාන ලෙස යොදාගත් බවට සාධක වෙයි. ඇතැම් ලෙන් ඇසුරේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය නියෝජනය කරන්නා වූ සාධක ද හමුවන හෙයින් ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිටම මෙම ලෙන් මානව ක්‍රියාකාරකම් වලට හසුවී ඇති බව පෙනේ. පර්වතයේ උතුරු, නැගෙනහිර සහ දකුණු බෑවුම් ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව ලෙන්වල බහුල ව්‍යාප්තියක් දක්නා ලැබේ. විවිධ ප්‍රමාණයන්ගෙන් යුත් මෙම ලෙන් 40 අතරින් විශාලම ලෙනේ දිග මීටර 30 ක් ද ගැඹුර මීටර 08 ක් ද උස මීටර 30 ක් ද වේ.